System kaucyjny to mechanizm promujący recykling i ponowne wykorzystanie opakowań w Polsce – zacznie obowiązywać od 1 października 2025 r. Od tego momentu na napojach w opakowaniach objętych systemem będą pojawiać się specjalne oznakowania o kaucji i jej wysokości. Czy system kaucyjny oznacza także zmiany dla restauratorów?
Nowe przepisy stanowią duże wyzwanie dla przedsiębiorców wprowadzających napoje w opakowaniach oraz sprzedawców i dystrybutorów napojów. System kaucyjny oznacza, że podczas sprzedaży napojów w opakowaniach pobierana będzie kaucja, która zostanie zwrócona konsumentom w momencie zwrotu pustych opakowań. System ma zwiększyć poziom selektywnego zbierania odpadów, ograniczyć zaśmiecanie środowiska oraz rozszerzyć odpowiedzialność producentów za wprowadzane produkty. System ten wpisuje się w unijne cele redukcji odpadów i zwiększenia recyklingu. Szacuje się, że wzrost odzysku wyniesie nawet do 90 % do 2029 r.
System kaucyjny obejmie opakowania na napoje w jednorazowych butelkach z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów włącznie z zakrętkami i wieczkami (PET), w puszkach metalowych do 1 litra oraz szklanych butelkach wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Systemem kaucyjnym nie zostały objęte opakowania po mleku i po produktach mlecznych. Wysokość kaucji to 1,00 zł za butelkę szklaną oraz 0,50 zł za pozostałe opakowania.
Na terenie każdej gminy ma zostać uruchomiony przynajmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki, a zwrot kaucji będzie odbywać się bez konieczności okazania paragonu.
Do systemu kaucyjnego wejdą:
– operatorzy systemu, czyli podmioty odpowiedzialne za tworzenie i funkcjonowanie systemu kaucyjnego,
– wprowadzający napoje,
– sprzedawcy napojów.
Aby realizować obowiązki wynikające z nowych regulacji, należy przystąpić do systemu kaucyjnego, ponieważ tylko opakowania i odpady opakowaniowe zebrane w systemie zostaną wliczone do poziomu zbiórki. Brak realizacji obowiązku będzie skutkować koniecznością uiszczenia opłaty produktowej, czyli tak zwanej rekompensaty za nieosiągnięcie poziomu zbiórki. Przedsiębiorcy muszą posiadać odpowiedni wpis w rejestrze BDO oraz składać coroczne sprawozdania o uzyskanym poziomie zbiórki lub braku realizacji obowiązku i koniecznej opłacie produktowej.
Wszystkie opakowania objęte systemem kaucyjnym będą posiadać specjalne oznakowanie, a sprzedawcy napoju w takim opakowaniu będą zobowiązani do pobrania kaucji i zazwyczaj także do przyjmowania pustych opakowań oraz zwrotu kaucji konsumentowi.
CO SYSTEM KAUCYJNY OZNACZA DLA RESTAURATORÓW?
Restauracje, kawiarnie czy bary, a także hotele, które serwują napoje we wskazanych powyżej opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, muszą doliczać kaucję do opakowań przy kasie i informować gościa o jej wysokości. Obowiązek ten dotyczy zarówno napojów serwowanych na miejscu, jak i sprzedaży napojów na wynos. Istotne jest również to, że kaucja podąża za opakowaniem od producenta aż do punktu zwrotu, a co za tym idzie, obiekty z branży gastronomicznej staną się też często punktami zwrotu. Klienci będą mogli oddawać puste opakowania z widocznym logotypem i odzyskać kaucję tak jak w sklepach, bez okazania paragonu.
Realizacja obowiązków wymaga przygotowania infrastruktury: miejsca do magazynowania opakowań, podpisania umowy z operatorem systemu oraz wdrożenia procedur ewidencji i raportowania. Branża gastronomiczna będzie musiała prowadzić prawidłową ewidencję i przekazywać dane operatorom systemu gov.pl.
Przygotowanie do realizacji nowych obowiązków związanych z systemem kaucyjnym wymaga kilku kroków organizacyjnych. Na początku należy przeanalizować, jakie rodzaje opakowań są wprowadzane do obrotu – czy chodzi o butelki PET do 3 litrów, puszki do 1 litra czy szklane opakowania wielokrotnego użytku do 1,5 litra – oraz ustalić, czy lokal będzie punktem przyjmowania zwrotów od klientów. Kolejnym krokiem jest podpisanie umowy z podmiotem reprezentującym, takim jak Zwrotka S.A. czy PolKa S.A., a ponadto uwzględnienie obowiązków związanych z gospodarką opakowaniami i recyklingiem w wewnętrznych procedurach firmy.
W dalszej kolejności konieczna będzie aktualizacja wpisu w rejestrze BDO (Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami) i stosowanie ustawowego oznakowania na opakowaniach. Lokal musi również prowadzić ewidencję ilości i rodzajów wprowadzanych opakowań, a poza tym przekazywać dane operatorowi systemu i ponosić koszty współpracy z nim. Ważnym elementem przygotowań jest przeszkolenie personelu w zakresie nowych obowiązków oraz gotowość do kontroli prowadzonych przez podmioty zewnętrzne.
Nie można zapomnieć o odpowiednim dostosowaniu lokalu pod względem technicznym i logistycznym. Wymaga to m.in. przygotowania miejsca do magazynowania zwracanych opakowań lub instalacji automatu do ich odbioru oraz ustalenia częstotliwości, z jaką operator będzie je odbierał. Konieczne jest także zaplanowanie aktualizacji kas fiskalnych i systemu POS, aby możliwe było doliczanie kaucji do ceny produktu, a dodatkowo właściwe oznaczenie opakowań objętych systemem kaucyjnym. Istotną kwestię stanowi wdrożenie systemu ewidencji zwrotów oraz przekazywania danych do operatora. Niezbędne będzie również prowadzenie monitoringu i kontroli liczby wydanych i przyjętych opakowań tak, by ich ilość była zgodna z dokumentacją i raportami przekazywanymi operatorowi.
CO GDY NIE PRZYSTĄPIMY DO SYSTEMU KAUCYJNEGO?
Konieczna jest też aktualizacja wpisu w rejestrze BDO, a następnie prowadzenie ewidencji wprowadzanych opakowań, roczna sprawozdawczość w systemie BDO (do 15 marca za poprzedni rok) oraz uiszczenie opłaty produktowej na konto urzędu marszałkowskiego (do 15 marca za poprzedni rok).
Udział w systemie oznacza, że restaurator wspiera recykling i ekologię. Jest jeszcze czas na podjęcie działań organizacyjnych i formalnych, aby 1 października 2025 r. system kaucyjny i wynikające z niego obowiązki nas nie zaskoczyły.
Izabela Wardaszko
Radca prawny
Kancelaria Adwokata i Doradcy Restrukturyzacyjnego Paweł Lewandowski
Oprac. red.
