Przedmiotem szerokiej dyskusji stała się zapowiadana zmiana niektórych przepisów prawa karnego i prawa wykroczeń dokonana nowelizacją z dnia 7 lipca 2022 r. Przewiduje ona między innymi zwiększenie wartości, od której czyn polegający na kradzieży lub przywłaszczeniu cudzej rzeczy ruchomej stanowił będzie przestępstwo.
Do dnia wejścia w życie znowelizowanych w tym zakresie przepisów kradzież była kwalifikowana jako przestępstwo wówczas, gdy wartość rzeczy przekraczała 500 zł, natomiast, gdy wartość ta nie przekraczała 500 zł, czyn stanowił wykroczenie. Po zmianie przepisów, tj. od dnia 14 marca 2023 r. powyższy próg zostanie podwyższony do 800 zł, co bywa postrzegane jako zachęta do popełniania czynów zabronionych.
PRZESTĘPSTWO I WYKROCZENIE
Rozróżnienie na przestępstwo i wykroczenie ma ogromne znaczenie z punktu widzenia konsekwencji prawnych, ponieważ przestępstwo kradzieży jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 5, natomiast wykroczenie karą grzywny, ograniczenia wolności lub aresztu do 30 dni. Jakie skutki powyższa zmiana wywoła dla branży gastronomicznej? Czy restauratorzy powinni obawiać się, że nieuczciwi klienci na skutek zmiany przepisów będą uchylać się od zapłaty wyższych rachunków za usługi gastronomiczne?
SZALBIERSTWO
Nieopłacenie rachunku za usługę gastronomiczną nie jest kwalifikowane jako kradzież, ale jako tzw. „szalbierstwo” określone w art. 121 kodeksu wykroczeń. Zgodnie z tą regulacją, kto bez zamiaru uiszczenia należności wyłudza pożywienie lub napój w zakładzie żywienia zbiorowego, przejazd środkiem lokomocji należącym do przedsiębiorstwa niedysponującego karami pieniężnymi określonymi w taryfie, wstęp na imprezę artystyczną, rozrywkową lub sportową, działanie automatu lub inne podobne świadczenie, o którym wie, że jest płatne, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
Szalbierstwo z art. 121 § 2 kodeksu wykroczeń wykazuje znaczne podobieństwo do przestępstwa oszustwa określonego w art. 286 § 1 kodeksu karnego, często nazywanego wyłudzeniem, niemniej jednak zwrócić trzeba uwagę na istotne odmienności pomiędzy wymienionymi typami czynów. W przypadku przestępstwa oszustwa przedmiotem działania sprawcy jest mienie, a nie świadczenie (usługa), jak ma to miejsce w przypadku art. 121 § 2 kodeksu wykroczeń.
ZAKŁAD ŻYWIENIA ZBIOROWEGO
Z punktu widzenia praktyki istotne znaczenie ma także pojęcie „zakładu żywienia zbiorowego”. Orzecznictwo termin ten traktuje szeroko, uznając za ów zakład nie tylko restauracje, bary czy kawiarnie, ale także np. kioski spożywcze serwujące pożywienie lub napoje, otwarte dla osób przechodzących. Zakładem takim nie będzie z kolei, jak się wydaje forma sprzedaży bez stałego pomieszczenia – tzw. street food.
Sąd Okręgowy w Gdańsku uznał w wyroku z dnia 29 marca 2012 r., wydanym w sprawie o sygn. akt: XIII Ka 132/12, że szalbierstwo zachodzi także wówczas, gdy zamówiony telefonicznie posiłek został następnie dostarczony do klienta pod wskazany adres. Jak argumentował Sąd, w takim przypadku czyn został popełniony poprzez wyłudzenie pożywienia w zakładzie żywienia zbiorowego, tyle, że zamówienie nastąpiło przez telefon, a spożycie poza lokalem tego zakładu. Wartość wyłudzonego świadczenia nie ma znaczenia dla bytu komentowanego wykroczenia. W przypadku, gdy wartość usługi przekroczy 500 zł czy od 14 marca 2023 r. 800 zł i tak czyn stanowił będzie wykroczenie. Szalbierstwo może dotyczyć nawet bardzo wysokich rachunków za wieloosobowe przyjęcia. Indywidualizacja odpowiedzialności w takich sytuacjach zależeć będzie od okoliczności konkretnego przypadku.
EMIL JEDLIŃSKI
Adwokat
www.kancelaria-jedlinski.pl
kontakt@kancelaria-jedlinski.pl
Oprac. red.
