Czy jest możliwe zabezpieczenie interesów restauratora zawierającego umowę na organizację przyjęcia okolicznościowego z dużym wyprzedzeniem, w związku z licznymi i niespodziewanymi podwyżkami cen za prąd, gaz, paliwo czy artykuły spożywcze?
Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Główny Urząd Statystyczny inflacja w lutym 2023 r. przekroczyła próg 18%. Jednocześnie zbliża się okres przyjęć weselnych i komunijnych, których organizacja planowana jest najczęściej z dużym wyprzedzeniem. Utrzymujący się wzrost cen surowców, paliw, energii czy gazu powoduje, że koszty tego typu usług są trudne do przewidzenia w perspektywie najbliższych miesięcy, a tym bardziej w dalszym okresie. W takiej sytuacji konieczne jest odpowiednie zabezpieczenie się przed negatywnymi skutkami inflacji, ale czy prowadząc biznes można przeciwstawić się nagłemu wzrostowi cen, na których wysokość zasadniczo wpływ mają czynniki zewnętrzne? Kluczowe znaczenie ma treść umowy zawieranej z klientem na organizację przyjęcia okolicznościowego.
KLAUZULA WALORYZACYJNA
Uniezależnienie rozmiaru świadczenia od ewentualnej wysokiej inflacji czy innych zewnętrznych zmian jest możliwe poprzez zawarcie w umowie klauzuli waloryzacyjnej, mającej na celu zabezpieczenie interesów restauratora przed skutkami zmiany siły nabywczej pieniądza. Zasadniczo spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę umówionej kwoty, jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna. Niedokonanie jego waloryzacji skutkuje tym, że kwota ustalona przy zawieraniu umowy wraz z upływem czasu przestaje odpowiadać aktualnym warunkom rynkowym. Strony umowy mogą jednak w umowie zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.
Ustalenie miernika wartości uzależnione jest od jednego kryterium – ustawodawca wskazuje, że miernik ma być inny niż pieniądz, przy czym przez pieniądz rozumie się walutę polską. Najczęściej wybieranym miernikiem wartości jest waluta obca, średnie wynagrodzenie ustalone w danym roku, rynkowa cena jakiegoś towaru bądź klauzule indeksowe, przykładowo miernikiem wartości jest wskaźnik inflacji. Miernik wartości musi stanowić kryterium obiektywne.
Choć ustalenie miernika wartości jest praktycznie dowolne, jego wskazanie musi być precyzyjne, w przeciwnym razie klauzula waloryzacyjna może być bezskuteczna. Przykładem klauzuli waloryzacyjnej będzie postanowienie, w którym zastrzeżemy, że waloryzacja kwoty wynagrodzenia będzie przeprowadzona na dzień następujący na tydzień przed dniem zaplanowanej imprezy okolicznościowej, w oparciu o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszany przez Prezesa GUS.
Klauzula waloryzacyjna powinna wskazywać również, kiedy będzie następowała waloryzacja, a także w jaki sposób będzie ona dokonywana. Najczęściej następuje ona automatycznie po spełnieniu określonych warunków w umowie, ale może jej skuteczność może być także uzależniona od oświadczenia wierzyciela.
Przy zawieraniu umowy z konsumentem należy zachować szczególną ostrożność. Należy pamiętać o wyczerpującym poinformowaniu konsumenta o wszelkich skutkach prawnych zawieranej umowy. W przeciwnym wypadku postanowienie o klauzuli waloryzacyjnej może być zinterpretowane jako klauzula abuzywna.
WALORYZACJA SĄDOWA
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.
Z uprawnienia żądania dokonania waloryzacji przez sąd można skorzystać pomimo tego, jeżeli w umowie zastrzeżono już wcześniej omawianą klauzulę waloryzacyjną. Niestety z konstrukcji tej nie skorzystają restauratorzy, ponieważ z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
RODZAJE WYNAGRODZENIA
Oprócz wspomnianej klauzuli waloryzacyjnej, istotne znaczenie ma także rodzaj umówionego wynagrodzenia. Możliwe jest umówienie się na zapłatę w formie wynagrodzenia kosztorysowego albo ryczałtowego.
Najczęściej wykorzystywaną w umowach o organizację przyjęcia okolicznościowego formą wynagrodzenia jest wynagrodzenie ryczałtowe, czyli kwotowe, popularnie znane jako cena „za talerzyk”, przy orientacyjnym wyborze wariantów w wybranym przez klienta menu. Ustalenie ceny na dzień podpisania umowy przy zobowiązaniu długoterminowym wiąże się jednak z zagrożeniem, ponieważ jest ona ustalona z góry i nie podlega zmianie, chyba że w formie aneksu do umowy. Na zmianę umowy w formie aneksu zgodę muszą wyrazić jednak obie strony, nawet gdyby wykonawca uznał, że nie mógł przewidzieć wyższych kosztów wykonania usługi oraz, że wynagrodzenie w ustalonej uprzednio wysokości jest dla niego nieopłacalne.
Wynagrodzenie ryczałtowe może być podwyższone w wyjątkowych okolicznościach. Zmiana takiego wynagrodzenia może być dokonana jedynie przez sąd w razie uznania, że ustalone w umowie wynagrodzenie grozi wykonawcy rażącą stratą, która musi być wywołana „nadzwyczajną zmianą stosunków”. Do nadzwyczajnej zmiany stosunków dochodzi w wyniku wystąpienia zdarzenia zewnętrznego, niezależnego od stron umowy, którego nie można było przewidzieć w dacie zawarcia umowy, np. wystąpienie konfliktu zbrojnego, wysoka inflacja i spadek siły nabywczej waluty.
Drugim rodzajem możliwej formy wynagrodzenia jest wynagrodzenie kosztorysowe, którego popularność przy usługach organizacji przyjęcia okolicznościowego jest niewielka. Tak umówiona zapłata opiera się na sporządzonym przez strony zestawieniu planowanych prac i przewidywanych kosztów. Jeżeli w toku wykonywania umowy zajdzie konieczność wykonania prac dodatkowych, wykonawca może żądać podwyższenia wynagrodzenia, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych. Pamiętać przy tym należy, że zamawiający będzie uprawniony do odstąpienia od umowy w razie konieczności znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego.
Dobrym rozwiązaniem jest także zawarcie w umowie postanowienia, na podstawie którego cenę realizacji umowy określi się wstępnie, zgodnie z załącznikiem do umowy. Wówczas można żądać wpłaty na poczet realizacji umowy zadatku w wysokości kilkudziesięciu procent wartości umowy.
Zadatek jest świadczeniem bezzwrotnym i w przypadku niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może od umowy odstąpić i zachować wpłacony jej zadatek, a jeżeli sama go dała, żądać zapłaty sumy dwukrotnie wyższej. Zapłata pozostałej kwota może być ustalona jako płatna do dnia rozpoczęcia przyjęcia bądź w wyznaczonym terminie po jego realizacji, po uwzględnieniu ostatecznej ilości uczestników i wybranej ilości i jakości dań.
ZASTRZEŻENIE PRAWA DO PODWYŻKI CENY
Oprócz klauzuli waloryzacyjnej innym sposobem na zabezpieczenie się przed narastającą inflacją jest umieszczenie w umowie postanowienia o zastrzeżeniu prawa do podwyżki ceny menu maksymalnie o kilka do kilkunastu procent. Zgodnie z tym zastrzeżeniem w przypadku zmiany stawek podatkowych, wzrostu cen rynkowych na poszczególne grupy produktów mających wpływ na koszt świadczonych usług może nastąpić podwyższenie ceny menu.
PODSUMOWANIE
Na pytanie, czy jest możliwe zabezpieczenie interesów restauratora zawierającego umowę na organizację przyjęcia okolicznościowego z dużym wyprzedzeniem, w związku z licznymi i niespodziewanymi podwyżkami cen za prąd, gaz, paliwo czy artykuły spożywcze, należy odpowiedzieć twierdząco. Należy jednak to przewidzieć już na etapie zawierania umowy o organizację przyjęcia okolicznościowego. Dobrze skonstruowana treść umowy i wcześniejsze zastrzeżenie odpowiednich postanowień zabezpieczających interesy strony jest istotne, zwłaszcza biorąc pod uwagę umowy długoterminowe, zawierane na kilka miesięcy lub lat przed planowanym wydarzeniem.
Olga Dąbrowska
Adwokat
Kancelaria Adwokata i Doradcy Restrukturyzacyjnego Paweł Lewandowski
kancelaria@lewandowskikancelaria.pl
www.lewandowskikancelaria.pl
Paulina Sikora
Aplikantka radcowska
Kancelaria Adwokata i Doradcy
Restrukturyzacyjnego Pawła Lewandowskiego
Oprac. red.
