Często w gastronomii nie ma możliwości, by pracownicy pracowali po 8 godzin każdego dnia i cieszyli się wolnymi weekendami. Specyfika tej branży niejednokrotnie wymaga od zatrudnionych – zwłaszcza kelnerów i osób pracujących na kuchni – dużej elastyczności, a także gotowości do pracy w czasie, gdy pracownicy innych sektorów mają zazwyczaj czas wolny. Prawnym rozwiązaniem, które pomaga ułożyć grafik pracy w sposób najbardziej dostosowany do potrzeb lokali gastronomicznych jest równoważny system czasu pracy.
W branżach, w których jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
System ten charakteryzuje się więc tym, że czas pracy może zostać w danym dniu wydłużony ponad 8-godzinną normę, a w skali tygodnia ponad normę 40-godzinną. Warunkiem jest, by w przyjętym okresie rozliczeniowym dopuszczalny wymiar nie został przekroczony.
Co do zasady w tym systemie w ciągu doby pracownik może przepracować do 12 godzin. Wyjątki dotyczą pracy przy dozorze urządzeń (maksymalnie 16 godzin na dobę) oraz pracy przy pilnowaniu mienia, ochronie ludzi i pracy zatrudnionych w zakładowych straż pożarnych (nawet 24 godziny na dobę). Praca w godzinach nadliczbowych jest oczywiście możliwa (w ramach prawnie dopuszczalnych limitów), ale dodatkowo płatna. W przypadku 12-godzinnego dnia pracy, trzynasta i każda kolejna przepracowana godzina powinna być traktowana jako nadliczbowa.
Ponadprzeciętny dobowy wymiar czasu pracy wymaga zwiększenia odpoczynku między zmianami. Powinien on odpowiadać co najmniej liczbie przepracowanych godzin.
Pracownik w równoważnym systemie czasu pracy może wykonywać pracę w święta oraz weekendy, powinien mieć przy tym zapewnioną odpowiednią liczbę dni wolnych od pracy, która odpowiada co najmniej liczbie niedziel świąt i innych dni wolnych od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy.
Okresem, w którym normy czasu pracy powinny być spełnione jest okres rozliczeniowy.
Zasadniczo okres rozliczeniowy wynosi jeden miesiąc, ale w szczególnie uzasadnionych przypadkach oraz przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych, okres ten może ulec wydłużeniu odpowiednio do 3 i 4 miesięcy.
Choć równoważny system pozwala na dosyć elastyczne zarządzanie czasem pracy, wymaga bezwzględnego przestrzegania norm w zakresie prawa pracownika do nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego (minimum 35 godzin) i dobowego (co najmniej 11 godzin pomiędzy końcem zmiany jednego dnia i początkiem zmiany w dniu następnym).
Należy również pamiętać o osobach, których czas pracy nie może przekroczyć ośmiu godzin na dobę nawet przy równoważnym systemie czasu pracy. Mowa tutaj o:
• pracownicach w ciąży;
• pracownikach młodocianych (poniżej 18 lat);
• osobach z niepełnosprawnościami;
• opiekunach dzieci do lat 4, chyba że wyrażą na to zgodę.
Równoważny system czasu pracy może zostać wprowadzony w zasadzie w dowolnym momencie. Jego wprowadzenie nie wymaga uzyskania zgody pracowników, chyba że w zakładzie pracy działają związki zawodowe. Zapis o wprowadzeniu równoważnego czasu pracy powinien zostać zamieszczony w przepisach wewnątrzzakładowych, tj. w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w obwieszczeniu (jeśli zakład nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub pracodawca nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy) i wchodzi w życie w terminie 14 dni od dnia jego ogłoszenia. Zapis taki powinien określać liczbę osób objętych równoważnym systemem czasu pracy, liczbę godzin w poszczególnych dniach pracy, czas równoważenia przekroczeń dobowego wymiaru czasu pracy oraz przyjęty okres rozliczeniowy.
Wprowadzenie równoważnego czasu pracy nie musi się wiązać z koniecznością podwyżek wynagrodzenia objętych nim pracownikom – system ten nie powoduje bowiem zwiększenia liczby godzin pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, a jedynie ich inną organizację.
ALEKSANDRA POSUNIAK
Adwokat
Kancelaria Adwokata i Doradcy
Restrukturyzacyjnego Paweł Lewandowski
kancelaria@lewandowskikancelaria.pl
www.lewandowskikancelaria.pl
Oprac. red.
